Operacja ofensywna Armii Czerwonej przeciw Wehrmachtowi odbywała się od 8 do 24 lutego 1945 roku siłami 1 Frontu Ukraińskiego. Jej plan zakładał uderzenie ugrupowania radzieckiego w kierunku Berlina, ale opór wojsk niemieckich na to nie pozwolił – plan udało się zrealizować tylko w części.
Niemcy nie godzą się z przegraną
Pod koniec stycznia i na początku lutego 1945 roku w operacji wojska 1 Frontu Ukraińskiego dotarły na brzeg Odry i zdobyły kilka przyczółków. Niemcy, mimo przegranej, stworzyli w błyskawicznym tempie nową linię obrony, tworząc miasta-twierdze – Wrocław i Głogów. Udało im się rozbite wojska uporządkować, zebrać i zorganizować, a także podciągnąć odwody.
Dalsze plany Wehrmachtu
Wehrmacht zamierzał dokonać uderzenia w kierunku północno-zachodnim, nie godząc się ze swoją porażką. Ich celem było odblokowanie garnizonu wrocławskiego, a także przedostanie się dalej, w stronę Raciborza, by przejąć Górnośląski Okręg Przemysłowy, a wojska radzieckie przegnać za Odrę. Niemcy zgromadzili potężne wojska zarówno na Śląsku, jak i w Sudetach.
W połowie stycznia 1945 roku wojska 1 Frontu Ukraińskiego przekroczyły granice Śląska, w ramach operacji wiślańsko-odrzańskiej. Weszły nad Odrę i utworzyły przyczółki. Zajęły Górnośląski Okręg Przemysłowy i zdobyły przyczółek na północ od Raciborza.
Wojska „Wędrujące kotły”
Na obszarze południowej Wielkopolski na przełomie stycznia i lutego 1945 roku obecne były wojska „wędrujących kotłów”, w skład których wchodziły – 4 Armia Pancerna (XXIV Korpus Pancerny: 16 Dywizja Pancerna, 19 Dywizja Pancerna, część 17 Dywizja Pancerna, grupa bojowa 20 Dywizja Grenadierów SS (1 estońska) i grupa bojowa 10 Dywizja Grenadierów Pancernych. Korpus ten po połączeniu się z rozbitymi jednostkami XXXXII Korpusu Armijnego i grupą „Hohn” działał pod kryptonimem „grupa Nehring” – nazwa pochodziła od nazwiska dowódcy generała, Walthera Nehringa.
„Wędrujące kotły” objęły także 9 Armię, resztki VIII Korpusu Armijnego i LVII Korpusu Pancernego (17 Dywizja Piechoty i 214 Dywizja Piechoty oraz 45 Dywizja Grenadierów Ludowych), rozproszony Korpus Pancerny Großdeutschland – gen. Dietricha von Sauckena (1 Dywizja Pancerno-Spadochronowa Hermann Göring i Dywizja Grenadierów Pancernych „Brandenburg”). „Wędrujące kotły” w rejonie Sieradza połączyły się, omijając Kalisz, Leszno, Krotoszyn i Rawicz, w kierunku Odry i Głogowa, opóźniając natarcie 3 Armii.
Grupa Nehringa obejmowała łącznie 3,5 dywizji pancernej (16, 17, 19 i część 25), dywizję grenadierów pancernych, grupę bojową 10 Dywizji Grenadierów Pancernych, elementy 8 dywizji piechoty, brygady saperów, pułku szturmowego armii i kilku innych. Organizacja armii była na wysokim poziomie, wojska zaopatrzono prawie we wszystko, co było im niezbędne.
Przebieg operacji
Ofensywne działania 1 Frontu Ukraińskiego zaplanowano na koniec stycznia 1945 roku. Stanowiła kontynuację operacji wiślańsko-odrzańskiej i część strategicznego natarcia Armii Czerwonej. Główne uderzenie miało wyjść z przyczółków na Odrze.
Natarcie 1 Frontu Ukraińskiego rozpoczęło się 8 lutego – wybuchły ostre walki. Radziecka operacja dolnośląska wystartowała, gdy Armia Czerwona przeszła do natarcia w rejonie Ścinawy. Tu Niemcy stawili zdecydowany opór, ale Armia Czerwona przełamała ich obronę i doszła pod Lubin, Chocianów i Legnicę. Wojskom radzieckim udało się dzień później podbić Lubin, Legnicę i Środę Śląską.
10 lutego Niemcy zdecydowali się na próbę kontrofensywy. Uderzyły na wojska radzieckie w okolicach Strzegomia. Niemcy trochę zyskali na terenie w okolicach między Budziszowem Wielkim a Kostomłotami, ale odnieśli poważne straty. Hitlerowcom zależało na zachowaniu autostrady, bo łączyła Wrocław z resztą Rzeszy. Wojska radzieckie szły dalej, aż 11 lutego udało im się zdobyć Kostomłoty i Kąty Wrocławskie, a potem Kobierzyce.
Walka o Wrocław
10 i 11 lutego toczyły się ciężkie walki z niemieckimi oddziałami pancernymi. W okolicach Oławy z kolei wojska radzieckie prowadziły długie walki z oddziałami niemieckimi. Wkrótce we Froncie Armii Czerwonej doszło do przegrupowania sił. 12 lutego ruszyły one w kierunku południowo-wschodnim, na Jawor, a wkrótce opanowały miasto. W nocy z 13 na 14 lutego Armia Czerwona zamknęła pierścień wokół Wrocławia.
Niemcy starali się przerwać okrążenie za wszelką cenę. 19 oraz 8 Dywizja Pancerna uderzyła 14 lutego w kierunku Wrocławia, z innej strony nacierała 20 Dywizja Pancerna. Niemcy zdołali przebić się do Wrocławia i wyprowadzić z niego kilka niemieckich jednostek bojowych. Wkrótce korytarz przecięły wojska radzieckie i z 15 na 16 lutego Wrocław został ostatecznie otoczony.
Dalsze walki
W drugiej połowie lutego 1945 roku front radziecko-niemiecki ustabilizował się w okolicy Świdnicy. Na szczycie Ślęży był niemiecki punkt obserwacyjny wyposażony w lunetę powiększającą aż 60-krotnie. Dowództwo Grupy Armii „Środek” stacjonowało w pałacu w Makowicach – był tu również generał pułkownik Ferdinand Schörner, najwierniejszy generał Hitlera. Został przez niego ustanowiony naczelnym dowódcą wojsk lądowych.
4 i 8 lutego doszło do dalszych natarć spod Oławy i Opola, w ramach których udało się podbić 60 miejscowości. W ten sposób oskrzydlono Wrocław od południa i zachodu. Jednak mimo reorganizacji wojsk niemieckich i ostrych walk, Rosjanie odbierali ataki. 9 lutego zdobyto Legnicę, a natarcie Rosjan rozwinęło się jeszcze bardziej. 11 lutego ruszyli na zachód od Oławy w okolicach Sobociska, Swojkowa i Węgier. Udało się zamknąć pierścień wokół „Festung Breslau”. Teraz już jedynie linia kolejowa Wrocław – Kłodzko łączyła garnizon twierdzy z niemieckimi wojskami.
Rosjanie opanowali także Środę Śląską, Kąty Wrocławskie, Ścinawę, Jaczów, Przemków, Chocianów i inne miasta. 16 lutego Wrocław został okrążony. Zdobyto też kolejne miasta – jak Zielona Góra, Świdnica czy Żary. Z kolei skrzydło północne 1 Frontu Ukraińskiego uderzyło na Wrocław, a następnie zajęło Oleśnicę. 26 stycznia wojska radzieckie zdobyły Trzebnicę, a oddziały Armii Czerwonej sforsowały Odrę i zaczęły rozbudowywać silny przyczółek, rozpoczynając likwidację załogi Ścinawy. 27 stycznia zdobyto Wołów, Oborniki Śląskie i Brzeg Dolny. 10 lutego 1 Front Ukraiński rozpoczął pościg za wojskami niemieckimi, by uniemożliwić zorganizowanie kolejnej rubieży obrony. 18 lutego oddziały 13 Armii wkroczyły do Żagania.
Ciąg dalszy opowiemy w kolejnym artykule.
Karo, foto: TheDigitalArtist / pixabay