SAMSUNG DIGIMAX 360
Pierwsza wzmianka o Zielonej Górze pochodzi z 1302 roku – pojawiła się w dokumencie księcia głogowskiego Henryka III. Za datę nadania praw miejskich przyjmuje się 1323 rok, czyli czasy panowania księcia głogowsko-żagańskiego Henryka IV.
Od epoki kamienia…
Tereny Zielonej Góry w epoce kamienia łupanego, brązu i żelaza zamieszkiwała ludność słowiańska. Pierwszą osadę założono w dolinie potoku Złotej Łączy, wśród zalesionych wzgórz. Były to czasy Mieszka I, który zakładał państwo polskie i podporządkowywał śląskie plemiona. Osada miała charakter rolniczy, kolejna z kolei była targowa, ale powstała dopiero w XII wieku. Powoli, wraz z rozwojem gospodarczym, zaczęli osiedlać się w tej okolicy też rzemieślnicy.
Pierwsze wzmianki o Zielonej Górze
W kronikach po raz pierwszy wymienia się Zieloną Górę w związku z napływem osadników sprowadzonych przez Henryka Brodatego około roku 1222. Osadę zamieszkiwała wówczas ludność słowiańska zajmująca się pasterstwem i myślistwem. W roku 1249 osada zielonogórska (wraz z całym księstwem głogowskim) przeszła z rąk Piastów śląskich w ręce Brandenburgii.
Lokacja miasta w granicach księstwa głogowskiego przypadła prawdopodobnie ja okres rządów Henryka III (1273-1309). Dokument lokacyjny zaginął, dlatego nie można ustalić konkretnej daty.
1323 r. – prawa miejskie
Dawniej na terenach tych była prawdopodobnie osada targowa, zlokalizowana na styku szlaków prowadzących między innymi do Wrocławia, Kożuchowa, Krosna czy Głogowa. Miasto związane było na początku z księstwem głogowskim i książętami z dynastii Piastów. Mieszkańcy żyli głównie z uprawy winorośli, ale też hodowli owiec i produkcji sukna.
Rządy Piastów śląskich w okresie średniowiecza nie należały do najszczęśliwszych. To czas konfliktów, zarazy, wojny i pożarów. W 1338 roku przyszła szarańcza doszczętnie zniszczyła plony w okolicach miasta, w 1349 roku epidemia czarnej ospy zdziesiątkowała ludność.
XIV wiek
Od połowy XIV w. Zielona Góra wraz ze Śląskiem znalazła się poza granicami Polski, pod rządami Piastów głogowskich, którzy utracili polityczną samodzielność na rzecz niemieckiej dynastii Luksemburgów, panujących w Czechach.
Duże zasługi dla rozwoju Zielonej Góry miał książę Henryk IX, który bardzo dbał o swoje księstwo. W 1429 r. polecił wybudować obronne mury z kamienia i cegły, których część zachowała się do dzisiaj. W tym czasie Zielona Góra, otoczona murem obronnym, bogaci się na rzemiośle, handlu, ale też uprawie winorośli. Henryk IX przyczynił się do odrodzenia zniszczonych przez mróz upraw winnej latorośli. W 1466 roku sprowadzono z Węgier, Austrii i Francji nowe gatunki winnego krzewu. Plantacje winogron obejmowały około 1000 hektarów, a produkowane wina zaczęły odgrywać rolę na rynkach krajowych, a nawet zagranicznych.
Koniec XV wieku
Pod koniec XV wieku, w 1488 roku, władzę przejął król czeski Władysław II Jagiellończyk. Z kolei w 1526 roku Dolny Śląsk trafił pod panowanie dynastii Habsburgów – sytuacja ta trwała aż przez ponad dwa stulecia.
Panowanie Zygmunta to okres największego rozkwitu księstwa oraz Zielonej Góry. Za jego czasów wybudowano tu pierwsze murowane domy, a sukiennicy i kupcy zielonogórscy w 1505 roku dostali przywilej sprzedaży sukna w całej Polsce. Cech sukienników należał do najbogatszych i najliczniejszych w Zielonej Górze, a sukna zielonogórskie słynęły z najwyższej jakości i konkurowały z wyrobami tkaczy flandryjskich.
Upadek gospodarczy, trudne czasy
W tym czasie dochodziło jednak też do konfliktów na tle religijnym (m.in. spory o kościoły i prawo do korzystania z cmentarzy itp.), co skłóciło mieszkańców i wewnętrznie rozbijało miasto – jednym z rezultatów była największym wojna trzydziestoletnia (1618–1648), której skutkiem był upadek gospodarczy. Wojna, rabunki i pożary doprowadziły miasto do upadku. Do nieszczęść doszło jeszcze ogromne gradobicie w 1648 roku, które zniszczyło zbiory winorośli, a dodatkowo katastrofalny wylew Odry. To czas wielu poważnych spustoszeń – odbudowa miasta zajęła mieszkańcom kilka lat. W 1741 roku Dolny Śląsk znalazł się pod panowaniem Prus. Wtedy powstał m.in. powiat zielonogórski.
Wiek XVIII i rozkwit miasta
Kolejny rozkwit miasta przypadł na początek XVIII wieku i trwał prawie przez cały XIX wiek. W 1816 roku powstaje pierwsza przędzalnia wełny, w 1824 roku fabryka win, w 1826 roku fabryka win i szampanów oraz wytwórnie koniaków, a w 1823 roku ruszyła budowa ulic brukowanych, a drewniane rury kanalizacyjne wymieniono na żelazne.
Wiek XIX i druga wojna światowa
W drugiej połowie XIX w. Zielona Góra zaczęła się zmieniać. To okres nowoczesnej gospodarki i rozwoju. W 1826 roku utworzono Związek Uszlachetniania Win i Drzew Owocowych. W 1835 roku powstało Stowarzyszenie Miłośników Rozwoju i Upiększania Miasta. Od roku 1852 dzień Winobrania jest ogłaszany przez Radę Miejską, która sprawuje nad tym ważnym dla miasta wydarzeniem oficjalny patronat.
W 1871 r. powstała stacja kolejowa Wrocław – Szczecin, przemysłowe zakłady winiarskie, zakłady produkcji koniaków i wódek, browar, fabryki sukna, zaczęto też wydobywać węgiel brunatny. W 1904 r. uruchomiono kolejną linię kolejową: Zielona Góra – Żary, a kilka lat później Zielona Góra – Szprotawa.
Zielona Góra była jednak nadal miastem niedużym – liczyła ok. 25 tys. mieszkańców, zanim wybuchła druga wojna światowa. Zyskiwała jednak na znaczeniu, głównie jako centrum przemysłowe, dzięki rozwojowi kolei została też doceniona jako węzeł kolejowy. W 1886 roku rozpoczęto produkcję wagonów kolejowych, towarowych i pasażerskich. W trakcie wojny przemysł zielonogórski nie ustał, lecz został wykorzystany na potrzeby armii. Zakłady metalowe i tekstylne prowadziły produkcję dla wojska.
Po zakończeniu wojny – nowe województwo zielonogórskie
Po zakończeniu drugiej wojny światowej Zielona Góra miała administrację polską i została włączona do województwa poznańskiego. Mieszkańców wysiedlono do Niemiec, a nowymi osiedleńcami byli osadnicy polscy. W 1950 roku stworzone zostało województwo zielonogórskie, co mocno przyczyniło się do rozwoju miasta.
Szybki rozwój – Zielona Góra zyskuje na znaczeniu
Zielona Góra była teraz liczącym się ważnym ośrodkiem przemysłowym, kulturalnym, turystycznym, ale też uniwersyteckim (od 2001 roku działa tu Uniwersytet Zielonogórski). W latach 80. XX w. liczba mieszkańców przekroczyła 100 tys. W 1949 roku Zielona Góra została miastem wydzielonym z powiatu, a w 1950 roku została stolicą województwa. Z kolei od 1999 roku Zielona Góra jest współstolicą (wraz z Gorzowem Wielkopolskim) województwa lubuskiego.
Fot. Staszek99, Public domain, via Wikimedia Commons
